W tym roku przypada 600-lecie nadania naszemu miastu praw miejskich. Przy tej okazji postanowiliśmy przybliżyć państwu historię naszej małej ojczyzny w pigułce w kilku kolejnych odcinkach.
Absolutnie doskonałe grójeckie historie spisane zostały przez naszych lokalnych dziejopisów, do prac których odsyłam państwa po szczegóły. Są to prace śp. profesora Zdzisława Szeląga, panów: Andrzeja Roli-Stężyckiego, Henryka Świderskiego, Remigiusza Matyjasa i Arkadiusza Kępki. A przed nimi Wacława Skarbimira Laskowskiego, grójeckiego nauczyciela i patrona naszej biblioteki.
Powstanie Grójca właśnie w tym miejscu, gdzie jest, zawdzięczamy niezwykle dogodnym warunkom naturalnym sprzyjającym osadnictwu i późniejszemu rozwojowi. Leżąc na przecięciu dwóch ważnych szlaków północ – południe i wschód – zachód, na wzgórzu nieopodal spławnej rzeki Molnicy, był idealnym punktem do wybudowania grodu strzegącego tak newralgicznego punktu na mapie państwa piastowskiego.
Od nadania praw miejskich naszej miejscowości upływa 600 lat. Nie oznacza to jednak, że wcześniej nic się działo. Pierwsze ślady osadnictwa w najbliższej okolicy sięgają neolitu, czyli około 3500 - 2500 lat wstecz. Świadczy o tym wiele znalezisk archeologicznych dowodzących, że ludność zajmowała się rolnictwem, hodowlą i rzemiosłem. Inne skarby odkryte w ziemi około grójeckiej to skarb z Krobowa należący do kultury łużyckiej, skarb z Ginterówki oraz rzymskie monety z wizerunkiem cesarza Hadriana. W okolicy w czasach przedpiastowskich zamieszkiwało plemię rawskie wchodzące w skład plemienia Mazowszan.
Po opanowaniu Mazowsza przez Piastów Grójec prawdopodobnie funkcjonował jako gród, w wieku XII przekształcony w kasztelanię
– siedzibę urzędnika królewskiego. Nie do końca wiadomo, gdzie znajduje się dokładna lokalizacja grodu. Odpowiedzi ostatecznej nie udzieliły nawet badania archeologiczne z 1976 roku. Najpopularniejsza lokalizacja to wzgórze kościelne. Jedna z hipotez, nie znajdująca potwierdzenia w źródłach historycznych, mówi, że Grójec miałby być siedzibą biskupstwa południowo – mazowieckiego. Parafia była erygowana w wieku XII, w grodzie znajdował się również archidiakonat podlegający diecezji poznańskiej. Jako Groze wymieniono nas w źródle pisanym w dokumencie sporządzonym na polecenie księcia Konrada Mazowieckiego (specjalista od Krzyżaków) w roku 1234. Okres rozbicia dzielnicowego na Grójcu odbił się niekorzystnie, a samo Księstwo Mazowieckie na cztery stulecia wypadło z granic Królestwa Polskiego. Sama osada utraciła znaczenie na rzecz pobliskiego Czerska, który stał się siedzibą książąt mazowieckich.
Dopiero panowanie Siemowita III i Janusza I Starszego nadaje dynamikę wydarzeniom w naszej okolicy. Mazowsze zostało zhołdowane przez Koronę, dzięki czemu rozpoczęła się szeroka akcja lokacyjna. Po tym, jak Grójec stał się powiatem, w 1419 roku (przywilej ks. Janusza I Starszego) nadano mu prawa miejskie, wzorując się na prawie chełmińskim. Powstały tu cechy szewców, kuśnierzy, piekarzy, rzeźników, a dwa najsłynniejsze to struniarze, których wyroby (struny do lutni) znane były w całej Europie i piwowarzy (produkt cieszył z kolei popularnością w pobliskiej Warszawie). W tym czasie Grójec utrzymywał kontakty handlowe z 70 miastami w promieniu 100 kilometrów. Inne dochody ratusz miejski czerpał z postrzygalni sukna, łaźni i wagi, a nawet opłaty mostowej na rzece Molnicy w wysokości 3 denarów od konia. Równie dobrze rozwijała się też struktura kościelna. Obok parafii grójeckiej istniały parafie w Jasieńcu, Lewiczynie, Worowie, Drwalewie, Prażmowie, Boglewicach, Chynowie i Goszczynie. W 1398 r. drewniana świątynia w Grójcu, dzięki fundacji księcia Janusza I, zastąpiona została kościołem murowanym w stylu gotyckim. Tak sytuowana, dobrze prosperująca osada wkroczyła w czasy dynastii Jagiellonów.
Artur Szlis