Katolicy całego świaata rozpoczynają najważniejsze święta roku liturgicznego od Wielkiego Czwartku. Jest to czas skupienia, namysłu i przygotowania nas na największy cud świata: powstanie człowieka z martwych. Człowieka Boga, Stwórcy wszechrzeczy. Zatem najbliższe dni należy traktować jako święte. Jednak czy znamy genezę Triduum Paschalnego, bo o tych świętych dniach mowa?
Tradycja ta sięga już II wieku. Wtedy Kościół najpierw przez kilka dni pościł, a później czuwał i celebrował wigilijną Eucharystię w noc zmartwychwstania Chrystusa. Pod koniec IV odnajdujemy pierwsze wzmianki o ustalonych już celebracjach Triduum Paschalnego. Pochodzą one z Jerozolimy, a najważniejsza z nich to świadectwo Egerii, pątniczki z zachodniej Europy, która w latach 381-383 przebywała w Jerozolimie w czasie pielgrzymki po Ziemi Świętej i Bliskim Wschodzie, pozostawiając po sobie „Dziennik z podróży” (Itinerarium), w którym znajdujemy pierwszy opis liturgii jerozolimskich. Oprócz Eucharystii, bardzo ważną rolę odgrywała modlitwa liturgiczna całej wspólnoty, składająca się ze śpiewu psalmów i hymnów oraz z proklamacji czytań biblijnych.
W chrześcijaństwie zachodnim liturgia Triduum Paschalnego ostatecznie ukształtowała się w V wieku. Kościół w Wielki Piątek nie sprawował Eucharystii, a Wielka Sobota była dniem ciszy i zadumy nad tajemnicą śmierci Chrystusa.
W średniowieczu w rozwoju liturgii paschalnej dużą rolę odegrały wspólnoty zakonne, monastyczne oraz kanonickie. Wtedy to właśnie powstały tak zwane „Ciemne jutrznie” Wielkiego Piątku i Wielkiej Soboty, nazywane z języka łacińskiego „Officium tenebrarum” lub „Tenebrae”, które opisywały mękę i śmierć Chrystusa. Były one związane z liturgią mnichów, podczas których w ciemnym kościele zapalano piętnaście świec, a które następnie stopniowo gaszono, po każdym odśpiewanym psalmie. Jednak nie gaszono ostatniej świecy, która płonęła w prezbiterium na znak śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Ważnym obrzędem były uderzenia księgami w ławki, które przywoływały trzęsienie ziemi, które nastąpiło w momencie śmierci Chrystusa. Najbardziej charakterystyczne teksty dla ciemnych jutrzni są zaczerpnięte z Lamentacji Jeremiasza, które liturgia odnosiła do śmierci Chrystusa i do płaczu Kościoła wobec zabrania mu Oblubieńca.
Poza ciemnymi jutrzniami do liturgii Triduum Paschalnego zaliczamy również nieszpory Niedzieli Zmartwychwstania, które wskazywały na chrzcielny i katechumenalny wymiar całego Triduum Paschalnego. Ich charakterystycznym obrzędem od X wieku była procesja do chrzcielnicy, gdzie śpiewano odpowiednie psalmy i hymn Magnificat.
Obecnie w Bazylice Grobu Bożego w Jerozolimie spotykają się, poza katolikami, także prawosławni różnych rytów (m.in. Grecy, Armeńczycy i Koptowie), i mimo że Wielkanoc przypada nierzadko w odmiennych datach, to w Bazylice każde z wyznań ma wyznaczone godziny celebracji ustalone ponad 200 lat temu, tzw. „Status quo”.
I tak w Wielki Czwartek jerozolimskie uroczystości Eucharystii Krzyżma oraz Wieczerzy Pańskiej odbywają się we wczesnych godzinach porannych, a po nich procesja z Najświętszym Sakramentem, po czym rozpoczyna się adoracja Pana Jezusa obecnego w Eucharystii, która trwa cały dzień i całą noc. W godzinach popołudniowych franciszkanie pielgrzymują do historycznego miejsca Ostatniej Wieczerzy. W Wieczerniku podczas liturgii wspominającej ustanowienie Eucharystii umywane są nogi dwunastu osobom.
Obchody Wielkiego Czwartku kończy Godzina Święta w bazylice Narodów w Getsemani, miejscu modlitwy Chrystusa przed pojmaniem. Na zakończenie Godziny Świętej, odbywa się procesja z lampionami z ogrodu Getsemani do sanktuarium św. Piotra in Galicantu, w którym wspomina się żal i płacz Piotra po zaparciu się Jezusa.
W Wielki Piątek katolicy celebrują misterium Męki Pańskiej w dwóch miejscach: o godzinie ósmej rano sprawowana jest liturgia w miejscu ukrzyżowania Pana Jezusa - na Kalwarii. Po niej są wystawiane relikwie Krzyża Świętego, a około południa ulicami Jerozolimy przechodzi Droga Krzyżowa. Natomiast wieczorem w Bazylice Grobu Pańskiego odbywa się tzw. procesja pogrzebu Pana Jezusa.
Wielkosobotnia uroczystość Wigilii Paschalnej rozpoczyna się w Bazylice Grobu Pańskiego wczesnym rankiem, co uwarunkowane jest zasadami „Status quo” z XIX wieku. Rozpoczyna się tradycyjnie od zapalenia ognia przed Bazyliką Grobu Pańskiego. Jerozolimska parafia świętuje radosną liturgię Wigilii Paschalnej w godzinach wieczornych w kościele Najświętszego Zbawiciela, siedzibie franciszkańskiej Kustodii Ziemi Świętej. W godzinach popołudniowych w Bazylice Grobu Pańskiego odbywa się uroczysta procesja do 14 stacji, która jest medytacją tajemnicy misterium paschalnego. Procesja rozpoczyna się przy kolumnie biczowania, następnie zatrzyma się na Golgocie i trzykrotnie okrąży kaplicę Bożego Grobu. Rozważanie zakończy się wspomnieniem ukazania się Zmartwychwstałego Jezusa Marii Magdalenie. Jerozolimską liturgię Wielkiej Soboty zakończy Godzina Czytań przy pustym Grobie Zmartwychwstałego.
W Niedzielę Zmartwychwstania w Jerozolimie nie ma zwyczaju uroczystego śniadania, tylko obiad, po którym chodzi się na Mszę św. w miejscu zmartwychwstania Pana Jezusa, której zazwyczaj przewodniczy Patriarcha Jerozolimy. Po Eucharystii odbywa się procesja wokół pustego grobu, następnie świętowanie przenosi się do domów rodzinnych i zakonnych.
W Wielki Poniedziałek część wiernych wyrusza rano z pielgrzymką do Emaus, gdzie franciszkański kustosz Kustodii Ziemi Świętej przewodniczy Eucharystii. Tam ma miejsce błogosławieństwo chleba - na pamiątkę błogosławieństwa, po którym apostołowie rozpoznali Pana Jezusa oraz uroczysta procesja eucharystyczna.
Wielki Tydzień, w szczególności Triduum Paschalne, którego liturgię sprawuje się w Jerozolimie, w miejscach, po których dwa tysiące lat temu chodził sam Chrystus, to szczególny czas podarowany nam przez Boga, to czas święty. To tu i teraz. Oby te święte tajemnice wiary stały się nam jeszcze bardziej bliskie, zarówno uczestnikom liturgii jerozolimskich, jak i tym, którzy w tych dniach łączyć się będą duchowo z ojczyzną Jezusa Zmartwychwstałego.
Parafianin
fot. Blade Photo
